บ้านดอน ซึ่งเป็นอีกชื่อหนึ่งของอำเภอเมืองสุราษฎร์ธานี เป็นชื่อท้องถิ่นที่เรียกกันมาแต่โบราณ ตามสภาพของบริเวณนั้น ซึ่งเป็นที่ดอนน้ำท่วมไม่ถึง
บ้านดอนในสมัยโบราณเป็นอู่ต่อเรือขนาดใหญ่ของเมืองไชยา ตรงบริเวณปากน้ำแม่น้ำตาปี ต่อมามีความเจริญมากขึ้นตามลำดับ จนเมืองสมัยรัชกาลที่ 6 พระองค์โปรดเกล้าฯ ให้ย้ายเมืองไชยาเดิมมาตั้งที่เมืองบ้านดอน ในปี พ.ศ. 2459 มีรับสั่งให้เปลี่ยนชื่อเมืองไชยาที่บ้านดอนเป็นเมืองสุราษฎร์ธานีมาจนปัจจุบัน
สุราษฎร์ธานี เป็นเมืองเก่าแก่ที่มีร่องรอยทางประวัติศาสตร์แห่งอาณาจักรศรีวิชัย มีความเจริญรุ่งเรืองมาแต่โบราณกาลจนถึงปัจจุบัน ทำให้มณฑปศาลหลักเมืองถูกสร้างตามแบบศิลปะศรีวิชัย คล้ายกับพระบรมธาตุไชยา เป็นศูนย์รวมจิตใจของชาวเมืองสุราษฎร์ธานีที่มานมัสการศาลหลักเมืองกันหนาตาทุกวัน
ท่าปลาวาฬ เป็นแลนด์มาร์คที่สำคัญของจังหวัดสุราษฎร์ธานี ซึ่งในอดีตมีวาฬบรูด้าตายอยู่บริเวณปากอ่าวแม่น้ำตาปีและถูกลากเข้ามาตามร่องน้ำของแม่น้ำตาปีและเรียกสถานที่ปัจจุบันว่า “ท่าปลาวาฬ”
สะพานศรีสุราษฎร์ สะพานข้ามแม่น้ำตาปีแห่งใหม่ของจังหวัดสุราษฎร์ธานี เป็นสะพานที่สูงที่สุดในภาคใต้
เมืองบ้านดอนหรือสุราษฎร์ธานีเป็นเมืองที่อยู่ติดกับแม่น้ำตาปี ทำให้วิถีส่วนใหญ่มีความผูกพันกับลำน้ำ ฉนั้นริมแม่น้ำตาปีนี้จึงเป็นศูนย์รวมการทำกิจกรรมต่างๆ ของเทศบาลและจังหวัดเรื่อยมา
บรรยากาศริมแม่น้ำตามถนนเลียบริมน้ำยามเช้า
เรือนริมน้ำ วิถีความเป็นอยู่ของผู้คนเมืองบ้านดอน
คนขับเรือจ้างข้ามฝาก ลอยลำรอลูกค้าอยู่กลางแม่น้ำ
ปากน้ำตาปี มีเรือสินค้าเข้าออกอยู่เป็นประจำ ที่เป็นเหตุให้ต้องสร้างสะพานศรีสุราษฎร์ธานีสูงขนาดนั้น
ท่าเรือใต้สะพานศรีสุราษฎร์
* จุดชมวิวเขาท่าเพชร เป็นศูนย์ศึกษาธรรมชาติและสัตว์ป่าบริเวณป่าสงวนแห่งชาติ ป่าเขาท่าเพชร เป็นสถานที่ท่องเที่ยว พักผ่อนหย่อนใจ จุดชมวิวธรรมชาติและทิวทัศน์เมืองสุราษฎร์ธานี และยังเป็นที่ตั้งของพระธาตุศรีสุราษฎร์ ซึ่งเป็นที่นับถือของชาวจังหวัดสุราษฎร์ธานีอีกด้วย
วิวตัวเมืองสุราษฎร์ธานี เมื่อมองลงมาจากเขาท่าเพชรแบบพาโนรามา
ตัวเมืองสุราษฎร์ธานีเมื่อมองลงมาจากจุดชมวิวเขาท่าเพชร
ทางขึ้นค่อนข้างสะดวก ทำให้มีคนมาเดินออกกำลัง หรือขี่จักรยานขึ้นเขาอยู่เป็นประจำ
ทางขึ้นลงไปชมจุดต่างๆ ทำไว้อย่างดีสะดวกสบาย
ได้มาสูดออกซิเจนเต็มปอดก็จะฟินๆ ประมาณนี้
พระธาตุศรีสุราษฎร์ ในพระบรมราชูปถัมภ์ เป็นพระธาตุเจดีย์ที่สร้างตามแบบศิลปะศรีวิชัยผสมศิลปะรัตนโกสินทร์ตอนต้น เป็นที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุเป็นสถานที่ประวัติศาสตร์ ความเป็นสิริมงคลและทรงคุณค่ายิ่งสำหรับชาวสุราษฎร์ธานี
* เกาะลำพู ปอดของชาวบ้านดอน มีลักษณะเป็นเกาะที่อยู่กลางเเม่น้ำตาปี เป็นสวนสาธารณะ ที่พักผ่อน ที่ออกกำลังกาย ที่ท่องเที่ยว ที่ชมความงามตามธรรมชาติ อีกทั้งยังเป็นสถานที่จัดการแข่งขันกีฬาหลายประเภท มีสะพานเชื่อมไปได้อย่างสะดวก มีทางลงน้ำทำให้มีกิจกรรมกีฬาทางน้ำเช่นเรือเร็ว เจ็ทสกี เรือพาย หรือสกีน้ำในแม่น้ำตาปีเป็นประจำ
มองจากเกาะลำพูจะเห็นวิวเขื่อนริมน้ำฝั่งตลาดยาวตลอกแนว
บรรยากาศริมตลิ่งเกาะลำพูยามเย็น
ทางเดินรอบเกาะที่ใช้เดินชมบรรยากาศและออกกำลังกาย มีไฟสว่างยามค่ำคืน ทำให้เราได้เตร็ดเตร่ต่อได้อีกนิดหลังอาทิตย์ตก
* ตลาดศาลเจ้า เป็นตลาดของกินตอนกลางคืนที่ขึ้นชื่อของเมืองสุราษฎร์ อยู่ใกล้กับศาลเจ้าเป็นถนนซอยเล็กๆ ที่เชื่อมระหว่างถนนหน้าเมืองกับถนนบ้านดอน มีร้านค้าเป็นรถเข็นที่ตั้งอยู่เต็มสองข้างนานาสาระพัดของกิน ของอร่อยแบบพื้นเมืองละลานตาและราคาเป็นมิตร จึงไม่ควรพลาดมาที่จะมาหาของอร่อยกินที่นี่
ในบาง พื้นที่ชุ่มน้ำที่มีลำคลองเล็กๆ เชื่อมต่อกันนับร้อยคลองจึงเป็นที่มาของชื่อ “คลองร้อยสาย” นักท่องเที่ยวสามารถนั่งเรือลอดอุโมงค์จาก ชมวิถีชีวิตริมคลองหรือจะพักค้างคืนในชุมชนแบบโฮมสเตย์ ช่วงเวลากลางคืนสามารถนั่งเรือออกไปชมหิ่งห้อยตามสายคลองต่างๆ ได้
ตลาดน้ำประชารัฐ บางใบไม้ ตลาดนัดที่เปิดทุกวันอาทิตย์ ตั้งแต่เวลา 09:00-17:00 น. เป็นตลาดที่อยู่ในร่องสวนและกอจาก สินค้าจะเน้นไปที่อาหารการกินพื้นถิ่นที่มาจากไร่จากสวนสดใหม่ล้วนอร่อยทั้งสิ้น (เดินรอบตลาดมีโอกาสพุงปลิ้น) มีทั้งสินค้าหัตถกรรม สมุนไพร ปลอดสารพิษ มีที่นั่งให้นั่งกินนั่งเล่น มีร้านข้าว ขนมจีน ร้านกาแฟให้นั่งพักเหนื่อย ส่วนใครที่ต้องการล่องเรือรอดซุ้มจากก็มีบริการ เป็นของชุมชนมีชาวบ้านมาช่วยกันพาย ฟินทีเดียวเชียว
ตลาดน้ำประชารัฐ มาไม่ยากครับ ตั้ง GPS มาที่วัดบางใบไม้ จอดรถไว้ที่วัดแล้วเดินข้ามสะพานเข้าร่องสวนซึ่งก็คือตลาดประชารัฐ มันช่างรื่นรมย์อะไรเช่นนี้
ตลาดเช้าเมืองบ้านดอน คึกคักกันตั้งแต่เช้ากับการจับจ่ายข้าวของและอาหารการกิน ทั้งยังมีร้านกาแฟ ติมซำ อาหารเช้าที่ขึ้นชื่อของเมืองสุราษฎร์
บรรยากาศถนนเส้นตลาดสดเทศบาลยามเช้า
สามล้อถีบรับจ้างยังพอมีให้เห็น แต่เหลือน้อยแล้ว
ถนนคนเดิน สีสันยามค่ำคืนทุกคืนวันเสาร์ บริเวณถนนริมแม่น้ำตาปีแถวสะพานนริศ ต่อยาวมาถึงตลาดสะพานโค้ง 100 ปี ที่เป็นอาคารเก่าสไตล์ชิโนโปรตุกีส ที่มีสะพานเชื่อมกันระหว่างอาคารเป็นเอกลักษณ์ เปิดขายของเบ็ดเตล็ดหลากหลาย สินค้าแฟชั่น ของกิน รวมถึงตลาดค้าของเก่าก็มีให้เลือกซื้อเลือกชมตามความสนใจ
บรรยากาศถนนคนเดินที่สะพานนริศยามค่ำคืน
ตลาดสะพานโค้ง 100 ปี
แผงขายของวางกับพื้นที่ให้อารมณ์ในการเลือกซื้อ พูดคุยต่อรอง เป็นอีกหนึ่งเสน่ห์ของตลาดสะพานโค้ง 100 ปี
โซนขายอาหารที่มีแต่ของอร่อยๆ หลากหลาย และยังมีโต๊ะเก้าอี้เล็กๆ ให้นั่งกินหรือนั่งดูผู้คนที่เดินไปมา ก็ได้อีกอรรถรสหนึ่งของสตรีทฟู๊ด
แผงขายของเก่า ของเล่นและเบ็ดเตล็ดมีให้เลือกซื้อและพูดคุยกัน ถูกใจคนชอบสะสมงานเก่าของหายาก
* ตลาดนัดตลาดน้ำบ้านดอน ตลาดต้องชมที่เปิดขายของบริเวณทางเดินและขายบนโป๊ะที่ลอยอยู่ในแม่น้ำตาปี ที่เปิดทุกเย็นวันอาทิตย์ จนถึง 21.00น. สินค้าส่วนใหญ่เป็นอาหารการกินแบบพื้นบ้านที่หลากหลาย อีกทั้งยังมีกิจกรรมต่างๆ วนเวียนมาให้ชมกันเพลินๆ ทุกสัปดาห์
บริเวณริมแม่น้ำที่เห็นโป๊ะลอยน้ำไกลๆ นั้นเป็นที่ที่ใช้ขายของกันของตลาดนัดตลาดน้ำบ้านดอน ถือว่าเป็นมุมโค้งน้ำที่สวยงามเลยทีเดียว
บรรยากาศการซื้อการขายของบนโป๊ะลอยน้ำ ซึ่งมีที่นั่งรับประทานและทำกิจกรรมต่างๆ กับแสงยามเย็นของตลาด
กุ้ง หอย ปู ปลาที่ชาวบ้านจับได้ทั้งจากลำคลองและแม่น้ำจะถูกนำมาขายที่นี้
ปลาแรดเผาเกลือสดๆ เนื้อหวานอร่อยมาก
* อาหารพื้นบ้านของเมืองสุราษฎร์ธานี มีรสชาติโดดเด่นเป็นเอกลักษณ์เฉพาะ มีลักษณะผสมผสานระหว่างอาหารไทยพื้นบ้านกับอาหารอินเดียใต้ จึงโดดเด่นด้วยการใช้เครื่องเทศปรุงอาหาร
แกงส้มปลากระพง รสชาติร้อนแรง เมนูยอดนิยมของชาวสุราษฎร์
ใบเหลียงผัดไข่ ผักพื้นบ้านปักษ์ใต้ รสชาติขมมัน อร่อยติดใจ
“โล่งโต้ง” เมนูอาหารที่มีในสุราษฎร์เท่านั้น เหมือนก๋วยเตี๋ยวเส้นหมี่น้ำใส ใส่กระดูกหมู ขาหมูเป็นชิ้น ๆ ลูกชิ้น ปลาแผ่น กุ้งชุบแป้งทอด น้ำซุปอร่อยแทบไม่ต้องปรุงเลย
“โป๊ยเกี๊ยะ” เมนูของหวานสูตรไหหลำ หวานเย็นที่มีแป้งยาวเรียวคล้ายลอดช่องใส่รวมกับธัญพืช น้ำเชื่อมน้ำแข็ง หวานเย็นชื่นใจ
กุ้งแม่น้ำเผา หาได้ง่ายมีให้กินกันตลอด เนื้อสดหวาน มันเต็มหัว
ห่อหมกทะเลมะพร้าวอ่อน
“เคยจี” หรือกะปิปิ้งอาหารปักษ์ใต้สูตรโบราณ ใช้คลุกกับข้าวสวยร้อนๆ กินกับผักสด อร่อยทีเดียวเชียว
“ขนมลา” เป็นขนมพื้นบ้านท้องถิ่นของภาคใต้ที่มีมาตั้งแต่สมัยโบราณ ทำมาจากแป้งข้าวเจ้า
“ผัดไทยไชยา” เมนูเด็ดดังมาจากอำเภอไชยาจะมีแค่เส้นที่นำไปผัดกับน้ำผัดไทยเท่านั้น
“ขนมจาก” เป็นขนมพื้นบ้าน ทำด้วยแป้งข้าวเหนียวดำ มะพร้าวทึนทึกขูดหยาบ น้ำตาลมะพร้าว และเกลือ ห่อด้วยใบจากสด
“ข้าวเหนียวสองดัง” เป็นขนมที่ทำจากข้าวเหนียวแผ่นบางยางจนเกรียม หรือเป็นดังในภาษาใต้
“ขนมโค” ขนมไทยพื้นบ้านปักษ์ใต้ แป้งนุ่มสอดไส้น้ำตาลแว่น คลุกมะพร้าวขูด
แผนที่จุดท่องเที่ยวในเมืองบ้านดอนบริเวณริมแม่น้ำตาปี